حـجّ ابراهيمى و تقريب مذاهب اسلامى

اين سخنرانى در تاريخ دوم ذى الحجة الحرام در افتتاح سمينار مجمع التقريب در مكه مكرمه ايراد گرديده است كه پس از تكميل و تنظيم تحت عنوان: «حج ابراهيمى و تقريب مذاهب اسلامى» ارائه مى گردد:
اين سوّمين سمينار «مجمع التقريب» است كه در كنار خانه خدا تشكيل مى شود. در اين جلسه، ابتدا از همه انديشمندان مذاهب اسلامى كه از كشورهاى مختلف در اين گردهمايى شركت كرده اند، صميمانه تشكر نموده و از خداوند متعال مى خواهم كه به همه ما توفيق عنايت كند تا بتوانيم توان فكرى و عملى خود را در راستاى اهداف مجمع; كه يكى از اهداف مهم و اصلى آن، انجام حج ابراهيمى است به كار گيريم.
اين سمينار در حالى تشكيل مى شود كه از يكسو، به بركت انقلاب اسلامى به رهبرى ابرمرد تاريخ اسلام، امام خمينى ـ رضوان الله تعالى عليه ـ و خلف صالحش; حضرت آية الله خامنه اى ـ مد ظله العالى ـ مسلمانان جهان هشيار شده اند و بيش از هر زمان ديگر، حركت و خيزش اسلام انقلابى در سراسرِ ممالكِ اسلامى، كاخهاى استكبار را به لرزه درآورده است.
و از سوى ديگر دشمنان اسلام و در رأس آنها آمريكا كه اسلام واقعى را در تضاد با
منافع خود مى بيند و از گسترش آن به شدّت بيمناكند، بيش از هر وقت ديگر براى ضربه زدن به اسلام ناب و هواداران مقاوم آن توطئه مى كنند، و براى ايجاد تفرقه در صفوف مسلمين برنامه ريزى مى نمايند،

آفـات تقـريب

تصور مى كنم عناوينى كه براى بحث و بررسى در اين كنفرانس توسط برگزاركنندگان پيشنهاد شده، مناسب، و سخن گفتن در زمينه آن عناوين، لازم و ضرورى است، ليكن اين مباحث در صورتى مى تواند زمينه را براى رسيدن به اهداف مجمع آماده و هموار كند كه آفتهاى تقريب در كنار بحثها بلكه قبل از آن، دقيقاً شناسايى شود و تقريب مذاهب اسلامى آفت زدايى گردد.
عناوينى كه به اين سمينار جهت گفتگو پيرامون آن، ارائه شده عبارتند از: «تقريب سياسى»، «تقريب اقتصادى»، «تقريب اعتقادى»، «تقريب فقهى» و «تقريب روايى». همه اين موضوعات براى تقريب، محورهايى اصولى و مباحثى ضرورى است ولى بدون توجه به آفات تقريب، نه تنها ثمربخش نيست بلكه ممكن است پرداختن به اين مسائل در نهايت، تبديل به آفت گردد.
تئورى تقريب و يا شناخت راههاى آن، در صورتى مى تواند مقدمه براى تقريب باشد كه آفات تقريب شناخته شده و در عمل به آفت زدايى پرداخته شود.
بنابر اين، در مكه مكرمه و موسم حج ـ كه به گفته امام راحل و احياگر حج ابراهيمى: نقطه اصلى دعوت مسلمين جهان به اتحاد و وحدت كلمه است ـ مناسبترين و ضرورى ترين مباحث، آفت شناسى تقريب و ضرورى ترين اقدام، زدودن آفتهاى تقريب است.
در اين راستا من به عنوان مقدمه بر اين سمينار، نكته اى در ارتباط با «مهمترين آفت تقريب» و نكته اى در زمينه «مهمترين عامل تقريب» تقديم حضار گرامى مى كنم و پيشنهاد مى نمايم كه مسؤولان مجمع به اين مسأله اساسى، بيشتر اهميت دهند و مباحثى را در اين زمينه برنامه ريزى و طرح نمايند.

مهمترين آفت تقريب

بزرگترين آفت تقريب، غفلت از توطئه ها و نقشه هاى دشمنان تقريب است.
اين غفلت موجب مى گردد كه وقتى خيرخواهان و علاقمندان به وحدت كلمه در جوامع اسلامى مى خواهند در جهت دست يافتن به اين هدف تلاش كنند، سرگرم مباحث و مسائلى شوند كه تنها ثمره علمى دارد، نه ثمره عملى. و همه تلاشها در مجامع علمى خلاصه شود، آنهم به صورتى بسيار محدود.
از اين رو اقداماتى كه در جهت تقريب مذاهب اسلامى صورت مى گيرد، وقتى با تبليغات و توطئه هايى كه در جهت تفرقه جوامع اسلام انجام مى شود، مقايسه گردد. شايد اغراق نباشد كه نَمى است در برابر يَمْ! و سدّى است كوتاه و ناتوان، در برابر سيلى عظيم و خروشان! اگر شما به نمايشگاههاى كتاب در كشورهاى اسلامى و بطور مشخّص نمايشگاهى كه چندى قبل در مكه برگزار شد مراجعه كنيد و رساله ها و كتابهاى تفرقه انگيز را اجمالاً بررسى نماييد اين وضعيت اسف بار را تصديق خواهيد كرد.
قدرتهاى شوم استكبار و استعمار كه اتحاد مسلمانان را به زيان خود مى بينند بهترين راه تأمين منافع نامشروع خود در جوامع اسلامى را ايجاد تنازع مذهبى تشخيص داده و براى تحقق اين توطئه خطرناك همه امكانات سياسى و اقتصادى خويش را به كار مى گيرد، و بايد گفت كه قلم به دستان مزدور، عوامل اجرايى اين توطئه هستند. بيماريهاى اخلاقىِ پاره اى از كسانى كه به خيال خود از اسلام دفاع مى كنند و در رأس آن، بيمارىِ تعصّب نيز، اين توطئه را تقويت و به دشمنان اسلام و مسلمين در پياده كردن سياستِ «ايجاد تفرقه در جوامع اسلامى» كمك مى كند.
بنابر اين مسؤوليّت مجمع التقريب كه به ابتكار رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آية الله خامنه اى تأسيس گرديده، بسيار سنگين است، وظيفه اين مجمع تنها تحقيق و كار عملى نيست بلكه وظيفه اجرايى سنگينى را به عهده دارد، و در صورتى مى تواند از عهده انجام اين مسؤوليّت به نحو كامل برآيد كه علاوه بر امكانات مناسب، از كادرى بسيار قوى در زمينه سياستگزارى و برنامه ريزى برخوردار باشند.
مجمع التقريب در صورتى مى تواند اهداف اين تشكيلات را تأمين نمايد كه با برنامه ريزى مناسب، عناصر غيروابسته، مستقل، خوش فكر و خوشنام را در جهان اسلام جذب كند. اين نخستين، مشكل ترين و اساسى ترين گام در راه تحقق تقريب مذاهب اسلامى است.
با اين اقدام، مجمع قدرت برخورد عملى با توطئه ها و نقشه ها و آفات تقريب را پيدا مى كند و مى توان نقشه هاى دشمنان تقريب را افشا كند و مخالفان وحدت كلمه مسلمين ـ كه با
واسطه و يا بىواسطه، عامل بيگانه هستند ـ را در جهان اسلام منزوى نمايد.

مهمترين عامل تقريب

به اعتقاد من، بزرگترين عامل تقريب مذاهب اسلامى در عصر حاضر ترويج انديشه هاى سياسى امام خمينى ـ رضوان الله تعالى ـ است.
انديشه هاى سياسى امام، در واقع تبلور مبانى حكومتى اسلام و قرآن است. در عصر حاضر بزرگترين و ضرورى ترين نيازهاى جهان اسلام آشنايى با ديدگاههاى حكومتى اسلام مى باشد، با توجه به نياز و عطشى كه در جوامع اسلامى، ميان روشنفكران و جوانان در اين زمينه وجود دارد. انديشه هاى سياسى امام به سادگى مى تواند مسلمانان جهان را با هر عقيده ومذهب به هم نزديك كند.
اين راه نزديك ترين، جاذبه دارترين و موفق ترين راه تقريب مذاهب اسلامى است.
من نمى گويم راههاى فرهنگى، علمى، اقتصادى و... در زمينه تقريب مؤثر نيست، سخن من اين است كه تجربه نشان مى دهد كه اين راهها كم اثر است.
امروز آنچه مسلمانان مظلوم و به پاخاسته جهان را به هم پيوند داده چيزى جز انديشه هاى تابناك سياسى امام نيست، تنها چيزى كه مسلمانان مبارز فلسطين، عراق، الجزاير، بوسنى و هرزگوين، افغانستان و تاجيكستان را با هم و با همه مسلمانان بيدار جهان و بويژه مسلمانان انقلابى ايران پيوند داده، مبانى حركت سياسى الهى بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران است.
اين راه، علاوه بر اينكه بيشترين و قويترين جاذبه را دارد، بزرگترين آفات تقريب را كه قبلاً بدان اشاره شد ـ نيز خنثى مى كند، بنابراين، پيمودن اين راه، براى آفت زدايى تقريب نيز ضرورى است، و در اين راستا تبيين ابعاد سياسى حج از ديدگاه امام راحل جايگاه ويژه خود را دارد.
علاقمندان به تجديد حيات اسلام و وحدت كلمه مسلمين، بايد بر اين عامل اساسى و كارساز، بيش از ساير عوامل تقريب تكيه كنند تا به خواست خداوند متعال، زمينه ساز تحقق وعده الهى (جهانى شدن اسلام) باشند.